Japans theater (Kabuki, Noh en Bunraku) - Tokyo.nl (2024)

Het theater in Japan heeft een lange en rijke geschiedenis, die teruggaat tot de eerste geregistreerde voorstellingen in de 8e eeuw maar waarschijnlijk al veel verder teruggaat. Traditioneel Japans theater omvat drie type voorstellingen namelijk Kabuki (歌舞伎), Noh (能) en het Bunraku (文楽) poppenspel. Kabuki staat bekend om zijn uitgebreide kostuums en make-up, het is tevens een van de bekendste vormen van traditioneel Japans theater. Noh daarentegen is een meer serieuze en contemplatieve vorm van theater, met sterk gestileerde bewegingen en muziek. Je herkent Noh gelijk aan de vaak unieke witte maskers en het feit dat het een drama is. Als laatste theatervorm hebben we het beroemde Bunraku-poppenspel wat een vorm van poppentheater is die vaak samen met Kabuki of Noh wordt opgevoerd. Naast de traditionele vormen omvat het hedendaagse Japanse theater ook een breed scala aan moderne stukken en opvoeringsstijlen. Maar in dit artikel zullen we alleen de traditionele kunstvormen uitleggen.

Over welke Japanse theatervorm wil je meer weten?

• Kabuki
• Noh
• Bunraku

Kabuki (歌舞伎)

Kabuki is een traditionele Japanse theatervorm die ontstond in het begin van de 17e eeuw tijdens de Edo-periode in de stad Kyoto. Het staat vooral bekend om zijn over de top kostuums, felgekleurde make-up en gestileerde bewegingen. De toneelstukken zijn typisch zeer dramatisch, met overdreven gebaren en uitdrukkingen, en bevatten vaak verhalen over liefde, wraak en avontuur. Verhalen van beroemde samoerai, geisha en shoguns zijn uiteraard populair en vaak nagespeeld.

Kabuki wordt traditioneel gespeeld door mannelijke acteurs, die ook vrouwelijke rollen spelen. De stukken worden begeleid door muziek en de dialoog is meestal in dichtvorm, vaak in haiku. Kabuki staat ook bekend om het gebruik van speciale effecten, zoals valluiken en toneelmachines, om dynamische en spectaculaire scènes te creëren. Het was vroeger een waar spektakel en de Japanners waren meesters van de special effects.

Enkele van de meest spectaculaire Kabuki-voorstellingen zijn te zien in het Kabuki-za Theater in Tokyo. Dit theater is al meer dan een eeuw de belangrijkste locatie voor Kabuki-voorstellingen in Japan. Naast dit beroemde theater heb je ook het Nationaal Theater en Shinbashi Enbujo Theater in Tokyo, het Minamiza Theater in Kyoto of het Shochikuza Theater in Osaka.

Enkele van de beroemdste Kabuki-voorstellingen in Japan zijn:

• “Kanadehon Chushingura” – Een klassiek toneelstuk over de 47 Ronin, een groep samoerai die de dood van hun meester wreken in de 18e eeuw.
• “Sukeroku” – Een toneelstuk over een knappe en charismatische schurk die door twee vrouwen wordt bemind, met wie hij uiteindelijk trouwt.
• “Takarazuka” – Een romantisch toneelstuk over een jonge vrouw die moet kiezen tussen twee mannen, waarvan de ene haar ware liefde is en de andere de keuze van haar familie.
• “Yosh*tsune Senbon Zakura” – Een toneelstuk over de legendarische 12e eeuwse krijger Minamoto no Yosh*tsune, die ondanks de jaloezie en tegenwerking van zijn broer roem en macht vergaart.
• “Shibaraku” – Een toneelstuk over een sterke en machtige krijger die het gezag van de heersende regering uitdaagt en uiteindelijk een held wordt voor het volk.

Wat leuke trivia over Kabuki theater

Hier zijn wat leuke weetjes over Kabuki:

• Kabuki is een traditionele vorm van Japans theater dat ontstond in het begin van de 17e eeuw.
• Het woord “Kabuki” is afgeleid van de Japanse woorden “kabuki” (zang en dans) en “ki” (vaardigheid).
• De toneelstukken zijn typisch zeer dramatisch, met overdreven gebaren en uitdrukkingen, en bevatten vaak verhalen over liefde, wraak en avontuur.
• Kabuki wordt traditioneel gespeeld door mannelijke acteurs, die ook vrouwelijke rollen spelen, bekend als “onnagata”.
• Kabuki werd aanvankelijk door vrouwen opgevoerd, maar in 1629 verbood het shogunaat vrouwelijke artiesten, en mannen namen de rollen over.
• Het Kabuki-za Theater in Tokyo is de belangrijkste plaats voor Kabuki-voorstellingen in Japan en bestaat al meer dan een eeuw.
• Kabukitheater werd in 2005 opgenomen in de Representatieve Lijst van immaterieel cultureel erfgoed van de UNESCO.

Noh / Nôgaku (能)

Noh theater is tevens een traditionele Japanse theatervorm die zijn hoogtij beleefde in de 14e eeuw mar dateert ergens uit de 8e eeuw. Het is de voorloper/inspiratiebron van Bakuki en staat daarom ook bekend om zijn sterk gestileerde bewegingen, prachtige muziek en fantastische kostuums. Noh-stukken zijn meestal ernstig en beschouwend, en gaan vaak over thema’s als Japanse religie, mythologie zoals de kami bijvoorbeeld en het bovennatuurlijke. Het zijn ook altijd echte drama’s met meestal geen goed einde.

Noh-stukken worden opgevoerd door een kleine cast van acteurs en muzikanten, waarbij de hoofdrolspeler vaak de rol van de geest of het spook speelt. De toneelstukken worden begeleid door muziek op traditionele instrumenten zoals fluit en trommels. De dialoog is meestal in versvorm en wordt langzaam en afgemeten gevoerd.

Enkele van de meest spectaculaire Noh-stukken zijn te zien in het Nationale Noh Theater in Tokyo. Dit theater is volledig gewijd aan de uitvoering van Noh en Kyogen (een afgeleide vorm van Noh en meer komisch theater) en biedt in onze ogen de beste ervaring als het gaat om de traditionele Noh-voorstelling. Daarnaast zijn er vele andere Noh-theaters in heel Japan te vinden, zoals het Kyoto Noh Theater en het Noh Theater in Osaka. Noh wordt ook opgevoerd in verschillende schrijnen en tempels, waar het vroeger is ontstaan als religieus ritueel. Een handige website voor alle Noh voorstellingen in japan is www.the-noh.com.

De verschillende type Noh maskers

Er zijn van origine zes verschillende Noh maskers die allemaal in verschillende theatervoorstellingen worden gebruikt.

• Okina / oude man – Dit type wordt alleen gebruikt voor het stuk genaamd “Okina”, opgevoerd in het nieuwe jaar of voor speciale gelegenheden. Het is een soort rituele voorwerpen afgeleid van sarugaku, de klassieke vorm van de Noh, en er wordt gezegd dat dit type al werd gebruikt in het late Heian tijdperk (12e eeuw). Het dateert van vóór alle andere soorten Noh-maskers.
• Jō/ oudere mensen – Maskers die oudere mensen uitbeelden worden Jō-men (Jō-maskers) genoemd. Ze variëren in de soorten waaronder Ko-jō, Asakura-jō, Sanko-jō, en Warai-jō. Ze zijn te onderscheiden door hun haar, en worden meestal gedragen door de hoofdrolspelers in de eerste delen van waki-nō (godenspelen) of shura-nō (krijgersspelen), waarin ze geïncarneerde geesten spelen in de vorm van mensen.
• Otoko / man – Afhankelijk van de sociale posities of situaties in de rollen, kiezen de vertolkers maskers uit verschillende soorten Otoko-mannen (Otoko-maskers), waaronder Heida die soldaten uitbeelden, Chūjō, Jūroku, Hatachi-amari, Dōji en Kasshiki.
• Onna / vrouw – Onna-men (Onna-maskers) is het meest populaire type van de Noh-maskers dat het eerst bij mensen opkomt. Er zijn een aantal variaties waaronder Ko-omote die een jonge vrouw uitbeeldt. Afhankelijk van de leeftijd of de rolverdeling wordt het type opgesplitst in onderdelen, zoals Waka-onna, Shakumi, Uba en Rōjo.
• Kishin / demonen – Aangenomen wordt dat dit masker in het vroege stadium van de geschiedenis is verschenen, waarbij bovennatuurlijke substanties zoals demonen of Tengu (langneuzige kobolden) worden beschreven. Het is te onderscheiden door zijn krachtige en wilde uiterlijk, en grofweg ingedeeld in twee soorten; Tobide dat demonen of wilden uitbeeldt, en Beshimi dat goblins zoals Tengu uitbeeldt.
• Onryo / Geesten en spoken – Dit is het type masker dat geïncarneerde geesten van dode personen afbeeldt. Ze omvatten mannelijke geesten zoals Ayakashi, Yase-otoko en Kawazu, en vrouwelijke zoals Yamanba en Deigan. Ze zijn allemaal spijtig en wraakzuchtig over deze wereld. Hannya, een van de bekende soorten maskers, wordt ook in deze groep ingedeeld.

Beroemdste Noh-stukken in Japan

Wil je een Noh stuk bijwonen in een beroemd theater in Japan wees er dan vroeg bij maar probeer ook kaartjes te bemachtigen voor één van deze klassieke stukken. Deze toneelstukken staan het diepste in verbinding met de Japanse cultuur.

• “Aoi no Ue” – Een toneelstuk over een edelvrouw die een tragisch lot ondergaat door een liefdesaffaire.
• “Kagura-mai” – Een toneelstuk dat het verhaal vertelt van een dansende god en een sterfelijke vrouw die verliefd worden.
• “Kanawa” – Een toneelstuk over een tragische driehoeksverhouding tussen een edelman, zijn vrouw en haar geliefde.
• “Kumo” – Een toneelstuk dat het verhaal vertelt van een krachtige spinnengeest en een jonge man die deze probeert te verslaan.
• “Matsukaze” – Een toneelstuk dat het verhaal vertelt van twee geesten die worden achtervolgd door hun vorige levens en onvervulde liefde.

Deze stukken worden beschouwd als enkele van de meest iconische en bekende Noh-stukken in Japan, ze worden vaak opgevoerd in het Nationale Noh Theater en andere locaties in het hele land. Noh wordt beschouwd als een traditionele en hoogstaande kunstvorm, het wordt gewaardeerd door kenners en het vereist een hoog niveau van vaardigheid en kennis om het volledig te begrijpen en te waarderen.

Wat leuke trivia over Noh theater

Hier zijn wat leuke trivia en weetjes over Noh Theater:

• Noh is een combinatie van het woord “nō” dat vaardigheid of talent betekent, en “speelt” of “voorstelling”.
• Noh wordt vaak beschouwd als een van de oudste overgebleven vormen van theater in de wereld.
• Noh-spelen werden oorspronkelijk opgevoerd voor het keizerlijke hof en de adel, en waren pas in de 16e eeuw toegankelijk voor het grote publiek.
• Veel Noh-stukken zijn gebaseerd op verhalen uit de Japanse folklore, zoals spookverhalen en legenden.
• Noh Theater wordt beschouwd als een levende schat in Japan, het werd in 2008 opgenomen in de Representatieve Lijst van immaterieel cultureel erfgoed van de UNESCO.
• De acteurs in Noh-spelen worden van jongs af aan getraind en moeten een strenge leertijd doorlopen voordat zij op het toneel mogen optreden. Hetzelfde strenge regime als een geisha moet doorstaan.
• Noh Theater wordt vaak opgevoerd in combinatie met Kyogen, een vorm van traditioneel Japans komisch theater.
• Het podium in het Noh Theater is relatief eenvoudig, met een centraal platform en een brugachtige loopbrug die ernaartoe leidt, dit podiumontwerp wordt “sh*te-mawari” genoemd.

Bunraku (文楽)

Bunraku (文楽) is een traditionele Japanse vorm van poppentheater. Het ontstond in de 17e eeuw en is nauw verbonden met de Japanse cultuur en geschiedenis. Het bijzondere aan bunraku is de complexiteit en het vakmanschap van zowel de poppen als de poppenspelers. De poppen zijn vaak zeer gedetailleerd en kunnen levensechte bewegingen uitvoeren. Het is soms bijna eng hoe vloeiend de poppen bewegen. Hierdoor komen ze echt tot leven en is het theaterstuk een waar spektakel voor jong en oud.

Elke bunraku-pop wordt bediend door drie poppenspelers, die samenwerken om de pop op een gecoördineerde en realistische manier te laten bewegen. De hoofdpoppenspeler (omozukai) bedient het hoofd en de rechterarm van de pop, terwijl de tweede poppenspeler (hidarizukai) de linkerarm bedient en de derde poppenspeler (ashizukai) de benen en voeten bedient. De poppenspelers zijn meestal zichtbaar op het toneel, maar dragen traditionele zwarte kleding om op te gaan in de achtergrond.

Bunraku-voorstellingen zijn gebaseerd op historische gebeurtenissen, literaire werken en volksverhalen. De verhalen worden verteld door een verteller (tayu) die de dialoog en emoties van alle personages uitdrukt, onder begeleiding van traditionele Japanse muziek, gespeeld op een driekorige luit, de shamisen.

Beroemde bunraku theaterstukken

De bunraku theaters zijn overal over Japan te vinden. Mocht je tijdens de rondreis door Japan een bunraku poppenspel willen meemaken kijk dan of je één van de volgende stukken kan bezoeken. Dit zijn namelijk de mooiste en meest beroemde verhalen uit de Japanse literatuur en oude tijd.

1. Kanadehon Chūshingura (仮名手本忠臣蔵): Dit stuk, ook bekend als “The Treasury of Loyal Retainers,” vertelt het verhaal van de 47 ronin, een groep samoerai zonder meester die wraak nemen op de dood van hun heer. Het stuk benadrukt de thema’s van loyaliteit en eer, die diep geworteld zijn in de Japanse cultuur.
2. Sugawara Denju Tenarai Kagami (菅原伝授手習鑑): Dit stuk, vertaald als “Sugawara and the Secrets of Calligraphy” is gebaseerd op het leven van Sugawara no Michizane, een historische figuur en een van de grootste geleerden van het oude Japan. Het stuk volgt zijn leven, politieke intriges en de gevolgen van zijn verbanning.
3. Sonezaki Shinjū (曾根崎心中): “The Love Suicides at Sonezaki” is een tragisch liefdesverhaal van een koopman en een prostituee die verliefd worden en besluiten samen zelfmoord te plegen om eeuwig verenigd te zijn in de dood. Dit stuk is geschreven door Chikamatsu Monzaemon, een beroemde bunraku en kabuki toneelschrijver.
4. Tōkaidō Yotsuya Kaidan (東海道四谷怪談): Dit stuk, getiteld “Ghost Story of Yotsuya on the Tōkaidō,” is een klassiek Japans spookverhaal over wraak. Het volgt het verhaal van een mishandelde vrouw die terugkeert als een geest om wraak te nemen op haar wrede echtgenoot en zijn minnares.
5. Yosh*tsune Senbon Zakura (義経千本桜): Vertaald als “Yosh*tsune and the Thousand Cherry Trees,” dit stuk is een dramatisch verhaal over Minamoto no Yosh*tsune, een beroemde krijger uit de 12e eeuw, en zijn ontsnapping aan zijn broer en tegenstanders. Het stuk behandelt thema’s van verraad, heldendom en tragiek.

Wat leuke trivia over bunraku theater

Leuk om te weten voordat je naar een bunraku voorstelling gaat in Japan;

1. Oorsprong: Bunraku-theater ontstond in de 17e eeuw in Osaka, Japan. Het wordt vaak toegeschreven aan Uemura Bunrakuken, een poppenspeler uit de late 17e en vroege 18e eeuw, wiens naam later synoniem werd met de kunstvorm.
2. Samenwerking: Een uniek aspect van bunraku is de samenwerking tussen de poppenspelers, de verteller (tayu) en de muzikant die de shamisen bespeelt. Deze drie elementen werken samen om het verhaal tot leven te brengen en emoties en dramatische spanning over te brengen op het publiek.
3. Poppenspelers in opleiding: Het duurt vele jaren van opleiding en ervaring om een bekwaam bunraku-poppenspeler te worden. Poppenspelers beginnen vaak als leerlingen en werken zich geleidelijk op tot ze het vaardigheidsniveau bereiken om de belangrijkste poppen te bedienen.
4. Zichtbare poppenspelers: In tegenstelling tot veel andere poppentheaters, zijn de poppenspelers in bunraku zichtbaar voor het publiek. Ze dragen traditionele zwarte kleding om minder opvallend te zijn en de aandacht op de poppen te houden.
5. Poppengrootte: Bunraku-poppen variëren in grootte, maar zijn meestal ongeveer 1,2 tot 1,5 meter lang. De grootte van de poppen draagt bij aan de impact van hun bewegingen en het realisme van hun optredens.
6. Poppensnijwerk: De poppen in bunraku-theater zijn prachtig gesneden en versierd, vaak met gedetailleerde gezichtsuitdrukkingen en uitgebreide kostuums. De hoofden van de poppen zijn gemaakt van hout en kunnen ingewikkelde mechanismen bevatten om de ogen, mond en wenkbrauwen te bewegen.
7. UNESCO Immaterieel Cultureel Erfgoed: In 2003 werd bunraku erkend als een Meesterwerk van het Orale en Immateriële Erfgoed van de Mensheid door UNESCO. Deze erkenning onderstreept het belang van bunraku-theater als een unieke en waardevolle culturele traditie.

Wat zijn de etiquette in een Japans theater bezoek?

Net zoals bij elke formaliteit in Japan zijn er enkele specifieke etiquette en gedragsregels waaraan men zich dient te houden bij het bijwonen van een voorstelling in een Japans theater. Dit geldt voor zowel traditionele theatervormen zoals kabuki, noh en bunraku als voor modernere podiumkunsten. Hier zijn enkele van de belangrijkste gedragsregels:

1. Kom op tijd: Zorg ervoor dat je op tijd aankomt, zodat je je stoel kunt vinden en rustig kunt gaan zitten voordat de voorstelling begint. Het is respectloos om laat aan te komen en de uitvoering te verstoren.
2. Kleding: Hoewel er geen strikte kledingvoorschriften zijn voor het bijwonen van een Japans theater, is het raadzaam om netjes gekleed te gaan. Bij sommige traditionele theatervoorstellingen kiezen toeschouwers ervoor om in kimono’s te komen, maar dit is geen vereiste.
3. Mobiele telefoons: Zet je mobiele telefoon uit of op de trilstand voordat de voorstelling begint om te voorkomen dat je anderen stoort met onverwachte oproepen of meldingen.
4. Fotograferen en filmen: Het is over het algemeen verboden om foto’s te nemen of opnames te maken tijdens een voorstelling, tenzij anders vermeld. Dit is om de artiesten en het publiek niet te storen en om de rechten van de productie te beschermen.
5. Applaus en reacties: In traditionele Japanse theaters, zoals bij noh en kabuki, kan het publiek soms met enthousiasme reageren op bepaalde scènes of uitvoeringen. Dit kan variëren van het roepen van de artiestennaam tot het uiten van lof. Zorg ervoor dat je de lokale gewoonten en gebruiken volgt en let op de reacties van het publiek om je heen.
6. Eten en drinken: Het is meestal toegestaan om snacks en drankjes mee te nemen naar je stoel, maar zorg ervoor dat je dit discreet doet en het geluid tot een minimum beperkt om anderen niet te storen. Het is ook een goed idee om je afval aan het einde van de voorstelling op te ruimen.
7. Pauzes: Als er tijdens de voorstelling een pauze is, maak dan van de gelegenheid gebruik om naar het toilet te gaan, te eten en te drinken of te praten met je gezelschap. Zorg ervoor dat je tijdens de voorstelling stil bent en je aandacht op het podium houdt.

Door deze etiquette te volgen, toon je respect voor zowel de artiesten als de andere toeschouwers en draag je bij aan een plezierige theaterervaring voor iedereen.

Veelgestelde vragen over Japans theater